Sắc Màu và Nghi Thức Tết Mông

Chúng con là người H’Mong, hãy cùng con tìm hiểu về những phong tục đặc sắc trong việc đón Tết Cổ Truyền của dân tộc Mông nhé ạ!

Khi Tết đến, không khí lễ hội bao trùm khắp các xã vùng cao của tỉnh Sơn La, nơi đồng bào Mông nô nức, phấn khởi đón chào năm mới. Hình ảnh đầu tiên hiện lên là lá chuối xanh được hái từ rừng, chuẩn bị cho việc gói bánh giầy. Theo phong tục, lá chuối rừng xanh có độ dẻo, không bị nứt, rất lý tưởng để gói bánh, đảm bảo chất lượng và vệ sinh.

Người phụ nữ Mông sẽ ngâm gạo nếp nương trắng hoặc nếp cẩm trong 8 tiếng, sau đó vo sạch cho đến khi gạo trắng tinh rồi cho vào chõ gỗ để đồ xôi. Khi gạo chín, được chuyển vào cối giã, hai người sẽ cùng giã cho đến khi mềm nhũn và sau đó gói lại trong lá chuối. Để bánh không dính tay, họ sẽ dùng lòng đỏ trứng gà luộc xoa lên tay.

Dù hiện đại hóa đã mang đến máy móc hỗ trợ, nhưng nhiều hộ gia đình vẫn ưu tiên sử dụng cối làm bằng gỗ trắc và chày gỗ cứng để mang lại hương vị hấp dẫn hơn cho bánh giầy. Các chàng trai khỏe mạnh là những người chịu trách nhiệm giã bánh, góp phần vào sự hào hứng của ngày Tết.

Khi bánh giầy đã hoàn thành, vào lúc 3 giờ chiều 30 Tết, người đàn ông trong gia đình sẽ chặt ba cành tre buộc lại bằng vải đỏ để quét mạng nhện, dọn dẹp bụi bẩn trong nhà, bắt đầu từ khu vực bếp. Họ quan niệm rằng việc quét nhà giúp xua tan những điều không tốt của năm cũ, chào đón năm mới với sự trong lành và phước lành.

Các cành tre sau khi quét sạch sẽ được vứt đi, mang theo những điều không may mắn, để một không gian mới được mở ra cho những điều tốt đẹp sắp đến. Tiếp theo, bánh giầy sẽ được dùng để dán giấy lên cột nhà, cửa, và các dụng cụ lao động như cuốc, xẻng, liềm… để niêm phong và cầu chúc sự nghỉ ngơi cho mọi người trong gia đình.

Không chỉ dán giấy lên các dụng cụ lao động, người Mông còn dán lên các xà chính của ngôi nhà, tượng trưng cho sự bảo vệ và may mắn. Bên cạnh đó, vào ngày Tết, họ thực hiện lễ gọi hồn cho gia đình, chúc cho một năm mới vạn sự như ý và sức khỏe dồi dào. Những quả trứng gà cùng 2 con gà (trống và mái) được gắn với từng thành viên, thể hiện sự kết nối và cầu nguyện tới thổ công, thổ địa.

Mời tổ tiên (Gọi hồn) là nghi lễ không thể thiếu trong đêm 30 Tết, do người chủ cột trong gia đình hoặc người có am hiểu phong tục thực hiện. Trong suốt tuần lễ Tết, người dân mặc trang phục đẹp, cùng tham gia vào các hoạt động vui chơi, chúc Tết và các trò chơi dân gian như ném Pao hay ném còn.

Hình ảnh vui xuân ngày Tết của dân tộc Mông thật rực rỡ và đáng nhớ, thể hiện bản sắc văn hóa và tình cảm ấm áp trong cộng đồng.